Berberowie - starożytny lud północnej Afryki

Berberowie to starożytny lud północnej Afryki. Żyją w bardzo trudnych, pustynnych warunkach, które charakteryzują Saharę, wysokie góry Atlasu, pasmo górskie Rif i region Kabylii. Zamieszkują od tysiącleci północno-zachodnią Afrykę i na przestrzeni wieków ich kraj określano różnymi nazwami: Maghreb, Numidia i Tamazgha. Dziś te starożytne ziemie dzielą cztery kraje: Maroko, Tunezja, Algieria i Libia.

Ich prawdziwe imię

Nazwa Berber pochodzi od Rzymian i oznacza barbarzyńcę. Berberowie są bardzo dumnymi ludźmi i nie lubią być tak nazywani. Traktują nadaną im nazwę jako niefortunne przezwisko. Berberowie nazywają siebie Amazighs, co oznacza wolni ludzie. Mieszkają w wielu różnych krajach i regionach, ale uważają się za jeden naród.

Arabizacja

Od niepamiętnych czasów Afrykę Północną zamieszkiwała grupa etniczna Amazigh. Lud ten charakteryzuje specyficzna kultura, religia, język i styl życia, które kontynuują do dziś. Od zawsze nieustraszeni wojownicy, już w starożytności walczyli z różnymi najeźdźcami. Przez stulecia bronili swojej ziemi, aż do momentu inwazji arabskiej. Islamska fala wojskowa z Półwyspu Arabskiego podbiła Afrykę Północną w VII wieku i dotarła aż do Hiszpanii i południowej Francji. Po okupacji Arabowie z powodzeniem zainstalowali się na tych nowych ziemiach. Później, w XV wieku, Rekonkwista wyparła zjednoczone wojska arabskie i berberyjskie z Europy, ale Arabowie nigdy już nie opuścili Afryki Północnej. Do dziś żyją oni w krainie Amazigh i nawet jeśli ich współistnienie po wielu stuleciach jest bardzo realne, relacje pomiędzy Arabami i Amazigh pozostają raczej trudne.

Duchowość Berberów

Społeczeństwo Berberów należy do starożytnych kultur matriarchalnych, które czczą Matkę Ziemię. Berberowie tradycyjnie żyli w bliskim kontakcie z naturą. Jako kultura ustna nie mieli zegarów ani kalendarzy. Ich rytm życia był podporządkowany naturalnym cyklom słońca i księżyca, a wszystkie rytuały były wyrazem ich głębokiej czci dla porządku w świecie przyrody. Ludzie postrzegali siebie jako nieodłączną część makro kosmosu, nie byli oddzieleni od natury, jak w dzisiejszych czasach.

Kobieta w Maroku

Ilekroć planuje podróż do Maroka, zawsze spotykam się z pewną dozą krytyki. Maroko jest uważane za kraj głównie arabski i niebezpieczny dla kobiet. Z mojego doświadczenia wynika, że wszystkie kraje mogą być niebezpieczne podczas podróżowania, zarówno dla mężczyzn, jak i kobiet. Ostrożne podróżowanie jest wszędzie wskazane. Kraje Afryki Północnej potrafią być bardzo męczące z powodu namolności miejscowych, ale bycie kobietą nigdy nie sprawiało, że czułam się tam nieswojo. Kiedy pojedziesz do Maroka zauważysz, że kobiety nie są tam ciemiężone jak w innych konserwatywnych społeczeństwach arabskich. Przeciwnie, prezentują silny charakter i swobodnie wchodzą w interakcje z kimkolwiek chcą. Mogą być rozmowne, przyjacielskie lub bezczelne. Pracują tak samo jak mężczyźni i w wielu aspektach są im równe.

Jest tak, ponieważ w przeciwieństwie do świata arabskiego, w społeczeństwie Amazigh kobieta odgrywa fundamentalną rolę. Maroko jest pierwszym krajem afrykańskim, który rozpoznał pochodzenie etniczne Amazigh i pozwolił, by ich kultura rozwijała się dzięki ustanowieniu specjalnych praw, edukacji i uznania ich kultury. Ponieważ prawie połowa populacji Maroka twierdzi, że jest Amazigh lub potomkiem Amazigh, czuć tu wyraźny szacunek dla kobiety.

Berberyjska kobieta

W przeciwieństwie do wielu innych kultur i społeczeństw na świecie kobiety Amazigh mają wysoki status w tradycyjnym społeczeństwie Amazigh. Kobiety od zawsze odgrywały wybitne role przywódcze, w tym: przywódców wojskowych, duchowych matek, a jeszcze bardziej znacząco jako jeda z bogów Amazigh. Połączenie mitu i rzeczywistości otaczające przedislamskią berberyjską boginię Tinit i wojowniczkę Kahina, zdołało osiąść w zbiorowej świadomości i wyobraźni dzisiejszych Marokańczyków.

Kobieta dla Berberów stanowi portal do świata duchowego. Podczas gdy w chrześcijańskiej Europie i Ameryce kobieta odprawiająca rytuały była nazywana czarownicą i brutalnie prześladowana, w społeczeństwie Amazigh rytuały były ważnym spoiwem rodzin i więzi społecznych, wykorzystywane do celów religijnych i edukacyjnych. Ceremonie te dotyczą uzdrawiania, płodności, kultu, lamentacji i cykli życiowych. Przykładem ważnego obrządku, w tym niezwykle pustynnym terenie jest rytuał oblubienicy deszczu. Nawiązuje on do starożytnej tradycji gromadzenia się i śpiewania przed boginią Tanit, aby błagać ją, by przyniosła deszcz, gdy brakowało wody. Wybrana kobieta zwana „panną młodą”, podróżuje od wioski do wioski, a ludzie wokół oblewają ją wodą i dają jej pieniądze lub prezenty.

Innym ważnym elementem tradycji berberyjskiej jest język i tradycja mówiona. Berberowie posługują się językiem bez jego formy pisanej. Od zawsze to właśnie kobieta była odpowiedzialna za nauczanie mowy i przekazywanie kultury ustnej z pokolenia na pokolenie. Obejmuje ona: poezję rodową, pieśni, opowieści ludowe i publiczne wystąpienia. Tematyka może być niezwykle różnorodna i obejmuje zagadnienia miłości, bytu, rodziny, wspólnoty a także walkę o niezależność od kolonializmu i nowoczesność. Niedawno, wraz z uznaniem kultury berberyjskiej przez rząd marokański, język ustny został na nowo opracowany w jego pisemnej wersji. Podróżując po Maroku, często spotyka się napisy w trzech językach: arabskim, francuskim i berberyjskim.

Kobiety są też artystkami w kulturze berberyjskiej. Berberyjskie kobiety wyrażają sztukę w tkaniu dywanów, szyciu tekstyliów, przy tatułowaniu ciała oraz w dekoracji twarzy, dłoni i stóp. Kobiety traktują swoją twórczość jako praktykę medytacyjną. Ich koncentracja, podczas wykonywania tatuaży lub przy robieniu henny, ma na celu przybliżenie ich twórcy. Najciekawszą częścią kobiecych ozdób są ich tatuaże. Berberyjskie kobiety tradycyjnie malują twarze tajemniczymi czarnymi symbolami. Nie jest to element mody. Tatuaże są starożytną sztuką, która odzwierciedla istotny sens ludzkiego życia, reprezentuje przynależność do grupy społecznej, ochronę lub modlitwę.

Koncepcja DNA

Na samym końcu, oprócz kobiecej roli w marokańskim społeczeństwie, najbardziej uderzyło mnie to, że Amazigh wyglądają bardzo podobnie do Europejczyków. Niektórzy z nich są ciemnoskórzy, a wiele z nich ma jasną skórę i niebieskie oczy. Zgłębiając genetyczną mapę świata, okazało się, że Amazigh są bardziej spokrewnieni z południowymi Europejczykami niż z Arabami czy Afrykanami. Jeśli tak, to czy granice polityczne i kulturowe są słuszne? A może powinniśmy odkryć na nowo nasze pochodzenie i zweryfikować kilka poglądów?