Północna Argentyna - nauka wolności w Andach

2019-11-10

Kate The Traveller

Argentyna była zupełnie nieplanowaną wycieczką. Jedną z tych, kiedy przyjaciel oznajmia Ci któregoś wieczora: mamy jedno wolne miejsce! Chcesz się do nas przyłączyć? Nie wahałam się ani chwili, a następnego dnia byłam już w Buenos Aires. Tym razem nie musiałam robić absolutnie nic: planować, martwić się, mieć nad wszystkim kontrolę. Jechaliśmy z przewodnikiem, który zajmował się wszystkim. Jestem amatorem przygotowywania samodzielnie swoich podróży. Uwielbiam siedzieć do późnej nocy z nosem w przewodnikach, stronach internetowych i wyszukiwać zdjęcia z regionu namierzanego. Jednak, czasem taka wycieczka: kiedy wsiadasz wygodnie do samochodu i jak w moim przypadku, gdy nie masz pojęcia, dokąd zmierzasz, ma swój słodki urok zapomnienia i przygody. Zapamiętujesz obrazy i emocje nimi wywoływane. Detale organizacyjne, problemy logistyczne i ewentualne niepowodzenia po prostu Cię nie dotyczą.

To była moja pierwsza podróż poza Europę i kompletnie nie wiedziałam czego się spodziewać. Z pobudzoną wyobraźnią i głową pozbawioną schematów, będąc już w samolocie, jeszcze przed typowymi turbulencjami atlantyckiej strefy przybrzeżnej Ameryki Południowej pobieżnie zajrzałam do planu podróży. Przedstawiał się on następująco: 3 dni w Buenos Aires, 14-sto dniowy przejazd samochodem po Andach, powrót do stolicy na jedną noc i wylot z powrotem. Coś wtedy zaświtało w mojej głowie i zaczęłam się niepokoić. Może ja jadę na jedną z tych specjalistycznych wycieczek, gdzie cała grupa przeciska się przez wąskie górskie jaskinie, bada geologicznie teren lub zdobywa czterotysięczniki? Turbulencje jednak sprawiły, że zapomniałam o wątpliwościach i po paru dniach spędzonych w Buenos Aires wyruszyliśmy na północ.

Po wylądowaniu samolotem w miejscowości Salta, po 2,5 godzinnym locie ze stolicy, przesiedliśmy się do samochodów terenowych. Pomyślałam sobie wtedy: to będą długie, dwa tygodnie mojego życia, ale wraz z pokonywanymi kilometrami w głąb dzikiego, górskiego regionu zdałam sobie sprawę, że to co widzę jest absolutnie wyjątkowe. Piękno formacji geologicznych And, w rejonie Salta i Jujuy w północno-zachodniej Argentynie było dla mnie przeżyciem nie z tego świata. Oprócz mnogości wizualnych doznań i egzotycznego zderzenia kultur, jedna rzecz zaskoczyła mnie najbardziej – niewyobrażalna przestrzeń – taka, jakiej nie doświadczyłam jeszcze nigdy wcześniej w Europie. Przyzwyczajona do górskich pejzaży, podziwiałam niezamieszkane tereny w wielu różnych krajach, ale te w Argentynie były zupełnie innym przeżyciem.

 

 

„ Pamiętam to uczucie, kiedy patrząc w horyzont, otoczona jedynie pustynią, poczułam, że opada ze mnie ciężar. Ciężar tego, co przywiozłam wraz z sobą, przywiązania do czegoś, obowiązków względem kogoś, zmartwień i radości z kiedyś nagle znikł. Poczułam się wolna. To była wolność bez granic i bez świadków. Po raz pierwszy w życiu poczułam fizyczną i psychiczną, personalną lekkość, i od tego czasu noszę ją w sobie.”

 

 

Moje andyjskie odkrycia:

 

1.Doliny Calchaquíes, Valles Calchaquíes

Doliny Calchaquies są wielkim obszarem górskim, poprzecinanym licznymi wąwozami w prowincjach Salta, Jujuy, Catamarca i Tucumán. Geograficznie rozciągają się od pustynnych rejonów Altiplano na północy, do subtropikalnych lasów południowej ich części. Są znane z kontrastów środowiska i bogactwa jego geologicznych form. To właśnie tutaj znajdują się Quebrada de Las Conchas, Valle del Obispo i Park Narodowy Cordones, które opisze poniżej. Jest to bardzo skąpo zamieszkała kraina. Można nią podróżować dniami i nie spotkać żywej duszy po drodze. Na wielu odcinkach istniejących dróg, dystanse pomiędzy ośrodkami cywilizacji są znaczne. W przypadku awarii samochodu, jeśli nie posiadasz zasobów żywnościowych, dodatkowego kanistra benzyny czy opon na zmianę, pozostajesz rzucony na pastwę losu.

2.Salar, Salinas Grandes

Solnisko to biała, płaska przestrzeń, kiedyś wielkiego słonego jeziora. Dziś już beż wody jest depozytem solnym, wykorzystywanym przez miejscową ludność pustynną. Stojąc w środku tej białej plamy, oślepiona rażącym słońcem nie wiedziałam, czy jestem na śniegu, na pustyni czy na utwardzonej tafli jakiegoś wielkiego morza. Nowość doświadczenia pobudzało moją wyobraźnię. Niczym aktor na scenie wielkiego teatru planety, stojąc z lampką podarowanego szampana złudnie, a jednak prawdziwie poczułam się wyjątkowa.

3. Zbocze Biskupa, La Cuesta del Obispo

Jadąc z Salty w kierunku miejscowości o nazwie Cachi, natrafiliśmy na wyjątkowo stromy i zygzakowaty odcinek drogi. Samochody terenowe nawet dziś mają pewne trudności w wyspinaniu się na sam szczyt tego górskiego przejazdu, pokonując 2 tysiące metrów w górę. Droga istnieje od czasów kolonijnych, kiedy to podróż pomiędzy Saltą a Cachi trwała 2 dni, z nocnym przestankiem właśnie przed wzniesieniem La Cuesta del Obispo. Współcześnie przejazd zajmuje około trzech godzin. Wspaniałą asfaltową drogę można podziwiać po wjechaniu na sam szczyt wzniesienia, z punktu widokowego La Piedra del Molino.

4. Park Narodowy Cardones, Parque nacional Los Cardones

W drodze z Salty do Cachi, tuż za Cuesta del Obispo, przejeżdża się pomiędzy tysiącami kaktusów. To rezerwat Parque Nacional Los Cordones położony na wielkim obszarze 64 hektarów, na poziomie 3000 metrów n.p.m. W jego obręb wchodzą partie górskie i płaskie doliny przecięte asfaltową drogą Recta del Tin Tin, dzięki której można łatwo zwiedzić park samochodem. Nazwa parku pochodzi od kaktusa „cardón’’, który rośnie obficie na płaskowyżu. Są one jego wizytówką. Wysokie na 10 metrów, od wieków służyły miejscowej ludności jako rezerwa wodna i materiał budulcowy. Dziś kaktusy stoją niczym dumne monumenty na straży niedostępnych andyjskich gór, skrywając niejeden sekret pustynnego odludzia.

5. Góra Siedmiu Kolorów, Cerro de los Siete Colores, Purmamarca

Patrząc na Wzgórze Siedmiu Kolorów, ten jeden raz w życiu pożałowałam, że nie zostałam geologiem. Mogłabym wtedy w pełni zrozumieć kompleksowość tego wyjątkowego łańcucha górskiego, do którego należy to wzgórze. Wyobraziłam sobie, że kiedyś jeszcze tu wrócę, tym razem z wyspecjalizowaną grupą ekspertów, ciesząc oczy zjawiskiem na dłużej. Góra wydaje się kolorowym obłokiem, który spadł kiedyś z nieba. Fachowe oko dostrzeże tu siedem ułożonych jak w tęczy kolorów: różowy, biały, brązowy, fioletowy, czerwony, zielony i żółty. Każdy z nich odpowiada warstwie geologicznej utworzonej w innej epoce ewolucyjnej ziemi. Kolory są dziś widoczne na zewnątrz góry dzięki zaistniałym w przeszłości ruchom tektonicznym. Miejscowi mówią, że najlepszą porą do oglądania góry jest 45 min po zachodzie słońca, kiedy kolory nasycają się maksymalnie, ale ja podziwiałam ją w południe i nie mogę sobie wyobrazić już nic bardziej pięknego. Purmamarca – miejscowość, która leży u stóp tego bajecznego wzniesienia, jest wyposażona w bogatą jak na ten pustynny rejon ofertę turystyczną. Znajdziemy tu kafeterie, sklepy z miejscowymi wyrobami i przewodników do dyspozycji turystów.

6. Rzeka Calchaquí, Río Calchaquí

Rzeka Calchaquí rozpoczyna swój bieg wąskim strumieniem wypływającym ze świętej góry Inków – Nevado de Acay. Dalej przekształca się w rzekę, zmieniając wiele razy swoją nazwę wraz z jej nowymi dopływami. Po 3 tysiącach kilometrów, na końcu swojej długiej wędrówki, dumnie wpływa do rzeki La Plata, żeby połączyć się z oceanem w odwiecznym cyklu wodnym planety.

Większość rzek w północnej Argentynie ma mało wody w suchym i chłodnym okresie letnim. W Ameryce Południowej okres od kwietnia do września to kalendarzowa zima. Sytuacja zmienia się od października, kiedy temperatury rosną, śnieg w Andach topnieje i pojawiają się opady deszczu. Wąskie koryto Calchaquí przekształca się wtedy w olbrzymią, niebezpieczną rzekę. Tubylcy wykorzystują żyzne tereny przyrzeczne i osiedlają się tam na czas określony, pasąc bydło i uprawiając ziemię. W okresie powodziowym przenoszą się w góry szanując tym samym coroczny rytm natury.

7.Dolina Złamanych Strzał, Quebrada de Las Flechas

Podobnie jak inne wielkie obszarowo państwa, także Argentyna posiada swoją kultową drogę.  Szosa nr 40 przecina całą Argentynę od Boliwii na północy, aż do Cabo Virgenes na południu biegnąc wzdłuż Andów. W jej odcinku Cafayate – Cachi wjechaliśmy pomiędzy poszarpane skały zupełnie znienacka. Formacje skalne Quebrada de Las Flechas wyrastają wprost z podziemi. Ustawione są pod kątem i niektóre z nich osiągają wysokość 20 metrów.

8.Amfiteatr, El Anfiteatro, Quebrada De las Conchas

Blisko miejscowości Cafayate, znajduje się piękna dolina Quebrada de las Conchas z czerwono-brunatnymi skałami. Wynikiem gwałtownych tektonicznych przemian powstały tu rozpadliny i wgłębienia, a największą wśród nich atrakcją jest skalny amfiteatr -El Anfiteatro. Uzyskał on swoją nazwę ze względu na wyjątkową akustykę. We wnętrzu tej okrągłej rozpadliny ucho ludzkie wychwyci wyraźnie nawet szept. W samym jarze często można spotkać tubylców grających na pustynnych instrumentach, które wydobywają wspaniale potencjał dźwiękowy tej wykwintnej górskiej dziury.

9.Mumie Llullaillaco, Muzeum Archeologiczne w mieście Salta

Zobaczenie zmumifikowanych inkaskich dzieci sprzed 500 lat było dla mnie szokującym przeżyciem. Złożyły się na taką reakcję dwie rzeczy; fantastycznie zachowane ciała trójki dzieci i okoliczności ich ofiarowania.

O cmentarzach inkaskich na wulkanie Llullaillaco wiedziano już od połowy XX wieku. Wielu śmiałków zdobywało szczyt wulkanu i relacjonowało znaleziska. W 1999 roku zorganizowana przez National Geographic wyprawa w celu przeszukania góry, odkrywa zmumifikowane zwłoki trójki dzieci. El Niño (chłopiec), La Niña Del Rayo (dziewczynka piorunu) i La Doncella są niespokrewnionymi dziećmi rodzin z inkaskiej elity, wybranymi na ofiarę podczas rytuału Capac Cocha.

Rytuał Capac Cocha

To doroczne święto organizowano w stolicy imperium inkaskiego, dla boga Wirakoczy. Wioski z całego królestwa wysyłały do miasta Cuzco po jednym dziecku, żeby uczestniczyło ono wraz z eskortą w uroczystościach. Po ceremoniach reprezentacja wioski wracała do domu, a wybrańca ofiarowywano na świętej górze, blisko swojego miejsca zamieszkania. Śmierć przychodziła bez bólu. Dziecku podawano liście koki lub chichy, a kiedy głęboko spało, wynoszono je na ośnieżony szczyt górski i umierało poprzez zamrożenie.

Starannie dobrane do rytuału od samego urodzenia, El Niño, La Niña Del Rayo i la Doncella, uśpione i złożone w grobach na wysokości 6739 m n.p.m. wyglądają tak jakby nie wiedziały o ich smutnym przeznaczeniu. Dziś wystawione na widok publiczny w Muzeum Archeologicznym w Salcie budzą silną kontrowersję plemion, do których etnicznie należą zmumifikowane dzieci. W każdym wierzeniu ciało zmarłego człowieka jest święte i należy ono do Ziemi. To oczywiście jedne z wielu zmumifikowanych zwłok na świecie wystawione w muzeum. Te w Salcie są jednak wyjątkowe. Stan ich zakonserwowania poprzez specyficzne warunki panujące na szczycie wulkanu LLliaillaco powoduje, że patrząc się w ich uśpione twarze, wrażenie jest takie, jakby dzieci były żywe. Polemika toczy się także wokół metod ich konserwacji. Kapsuły, w których znajdują się mumie, dzięki wyrafinowanej inżynierii utrzymują podobne warunki do panujących na wulkanie. Mimo to, ciała dzieci w przeciągu ostatnich 10 lat uległy większemu zniszczeniu niż przez 500 lat spoczywania w inkaskich grobach z dala od cywilizacji.

Fotografie mumii poniżej nie są mojego autorstwa. Źródło: internet.

10. Wioski andyjskie

Przebywając w Buenos Aires miałam wrażenie, że nie różni się ono zbytnio od wielkich miast na południu Europy. Klimat, kolory i uliczny styl życia, pełen dynamizmu przypomniały mi Hiszpanię. Architektura przywoływała na myśl Madryt, a ludzie o europejskich rysach i jasnym do opalonego kolorycie skóry, mieli identyczny zwyczaj przesiadywania godzinami w miejscowej kafeterii, sposób witania się, tematy rozmów i styl ubierania się.

W Salcie, ku mojemu zdumieniu, pojawiło się więcej egzotycznych twarzy i nieznanych mi strojów. Im bardziej zagłębialiśmy się w pustynne tereny dolin Calchaquí, tym częściej napotykaliśmy indiańskie postacie. Charakteryzowała je ciemna skóra, kruczoczarne włosy, skośne oczy, krąglejsza, krępa figura oraz twarze pełne zmarszczek, odzwierciedlające trudne warunki życia i hard ducha. Tutejsze dzieci wyglądały dokładnie tak samo, jak te zmumifikowane znalezione w Llullaillaco, które żyły 500 lat wcześniej. Na pierwszy rzut oka, niektóre miejsca wyglądały tak, jakby czas zatrzymał się gdzieś w odległej przeszłości. Życie wyglądało tu na zgodne z odwiecznymi nakazami, kiedy ludzie przychodzą na świat i umierają zgodnie z naturą w rytm zmieniających się pór roku.

Chodząc niejednokrotnie zupełnie sama po maleńkich andyjskich miasteczkach, byłam często nieprzyjemnie mierzona wzrokiem przez tak egzotycznych dla mnie miejscowych. Ich twarze odzwierciedlały gniew i niechęć. Czułam się bezpiecznie a jednak niemile widziana.

Doliny Calchaquí zamieszkiwane były od wieków przez Indian Diaguita. Potomkowie tej starodawnej kultury prekolumbijskiej, od pokoleń zajmują się uprawą ziemi, pasterstwem i garncarstwem. Ich wierzenia związane są z kultem Matki Ziemi i kiedyś posiadali własny język kakán-dziś już nie używany. Plemię Calchaquí współcześnie wymarłe, dało nazwę Dolinom Calchaquí. W XV wieku w skutek ekspansji państwa Inkaskiego Indianie Diaguita zostali włączeni do jego politycznych granic. Podczas konkwisty hiszpańskiej w Ameryce Południowej były jednym z najdłużej broniących swoich ziem społeczności. Ponad 10 lat wojen calchaquí zakończyło się brutalnym podziałem plemion i deportacją przez oddziały hiszpańskie, w celu destrukcji niewygodnego przeciwnika. Konkwista i niewolnictwo pracy w stosunku do tubylców trwały w Argentynie do XVIII wieku. Argentyna, po uzyskaniu niepodległości jako państwo, stosowała politykę „niewidoczności” względem rdzennych mniejszości etnicznych. Dopiero od niedawna, dostosowując się do standardów światowych, podejmuje temat równouprawnienia dla plemion indiańskich. Poznając burzliwą historię tych prawowitych mieszkańców Argentyny przyszło mi na myśl podobne zjawisko, mianowicie Indian w Ameryce Północnej. Ten nieumiejętnie skrywany gniew i niechęć w stosunku do mnie, białej turystki z Europy, wzbudził głębokie zrozumienie ludu, który przypominał mój polski, cierpiący pod twardą ręką zaborców, w trudnych okresach przemian.